Gaurko sarrera hau egun osoko ibilbide bat izan beharrean goiz batekoa izango da, non Butroi-ko gaztelua eta Mungia herria ezagutuko ditugu.
-9:00
Gure egunari hasiera emateko Gatika herriko Butroi auzoan kokatzen den gazteluaren bisita egingo dugu.
Wal Disney-ko pelikula batetik aterata dagoelaren itxura duen Gaztelu honek honek Erdi Aroan du jatorria, XI.mendeko erdikaldera eraiki zelarik, Butroi familiaren eskutik. Gaur egungo itxura aldiz, XIX. mendean eginiko birmoldaketa sakonaren ondorioz datorkio, Cubasko markesak egin zuena. Oinarri modura zimenduak eta dorre zirkularren zati bat hartuz, beste guztia era germaniarrean eraiki zen, fantasia ikutu handiagatik, inguruko gazteluen estilotik urrunduz. Neurri batean, XIX. mendeko gaztelu Bavariarrekin paralelismoak dituela esan daiteke. Eraikuntza bera, denbora-pasa moduan eta erakargarri egiteko izan zen eraikia, etxe habitagarri bat lortzearen ordez. Izatez, bizileku moduan oso deserosoa da, dorrek ez baitute espazio erabilgarri handiegirik eta kanpo-pasabideen bidez baitaude konektaturik euren artean.
Eraikinaren inguruan, palmera eta espezie exotiko askodun parke bat dago. Esparru guztia ostalaritza establezimendu modura egokitua izan zen, Erdi Aroko ikuskizunekin. Geroago, enbargatua izan eta subastan atera zen.
Gaur egun, Bizkaiko Foru Aldundia da esparru guztiaren jabea, eta nahiz eta duela 10 bat urte barrutik bisitagarria izan, gaur egun kanpotik ikustearekin konformatu egin beharko gara.
-9:45
Behin gazteluaren edertasunaz gozatu dugularik, ondoan kokatzen den Butroi ibaiaren inguruan zirkuitu zirkular bat egitea proposatzen dut, inguru osoko ikuspegi orokor bat izateko, aldi berean eremu naturalean murgiltzen garelarik.. Honen luzeera 9km-koa izango da, Butroi-ko gazteluan hasita eta Andraka herrira iritsita berriz ere puntu berdinera bueltatuz. Hau egiteko 2 ordu inguru beharko ditugu.
Ibilbidea gazteluaren aparkalekuan hasten da. Ibaiaren eskuineko itsasaertzetik oinez hasiko gara eskuinera eramango gaituen lehenengo desbideraketa hartuko dugularik. Pixka bat aurrera eginez eta irekita dagoen hesi bat zeharkatuz, Margaltza mendira eramango gaituen gorako bide bat hartuko dugu.
Bidean zehar, haran osoko ikuspegi zoragarriak izango ditugu, hala nola gazteluaren perspektiba desberdinekin batera. Gure eskuinaldean gune industrial bat utzita, mendi tontorreraino iritsiko gara, non komunikazioetarako antena bat kokatzen da.
Antena hau igarota, aldapa beherako bide bat hartuko dugu, zeinak zuzen-zuzenean Andraka herrira eramango gaitu. Hala ere, herrira heldu baino lehen, Atxutegi auzora doan bidea hartuko dugu (seinalitatuta dago). Tramo hauxe, baserrien tarteako errepide bat da. Honetatik abiatuko gara hesi batez mugatuta dagoen urbanizazio batera ailegatu arte. Orduan eskumara doan bidexka batean sartuko gara, zein Plentziako itsasadarrean bukatuko da.
Itsasadar horren albotik ibiliz, eta urtegi eta errota zahar batetik igaro bezain pronto, gure hasierako puntura iritsiko gara.
Gazteluaren inguruan erabat atseginak diren zenbait taberna aurkituko ditugu, zeinetan zerbait hartzea gomendagarria izango litzateke.
-12:30
Butroi gaztelua eta bere inguruak ezagutu ditugula, Mungia herrira gerturatuko gara. Hauxe Bizkaiko barrualdeko udalerria eta Mungialdeko eskualdeko hiriburua da. 16.000 inguruko biztanle dituelarik.
Zer ikusi Mungian?
-Arkitektura zibila:
1- Torrebillela: Mungiako arkitektura zibilaz hitz egiten badugu, ahaztu ezinekoa da bertako eraikinik esanguratsuenetakoa, hots,Torrebillela. Erdi Aroan dauka sorrera eta gaur arte iraun du, nahiz eta aldaketa ugari izan dituen.
Billela familia izen bereko auzoan kokatu zen hasiera baten, baina XIV mendearen amaierarako joanda zeuden bertara.
Eraikinak aldaketa asko izan ditu gaur egunera arte, baina badirudi hasierako eraikina harrizko dorre bakuna zela, apaindurarik gabekoa eta bai babesteko eta bai bizitzeko erabiliko ziren 5 solairukoa altueran.
XV mendearen amaieran eta XVI.aren hasieran izan zuen lehen aldaketa, baina ez zuen bloke trinkoaren itxura galdu. Almena eta merloidun frisoa zeukan amaieran eta horiek lau uretako teilatuari eusten zioten. Eraikin osoaren inguruan harresi txiki bat zegoen.
1852an aldaketa handia jasan zuen eta gaur ezagutzen dugun eraikinera etorri zen. 2006an azken aldaketa egin zitzaion eta horren bitartez teilatuak jarri ziren atzera. Antzinako Billelatarren eremu honek udalaren kultura-zerbitzuak eskaintzen ditu gaur egunean.
Erdi Aroan erdigunean gure herrian izan ziren gainerako eraikinetatik ez da ezer lotzen; izan ere, 80ko hamarkadaren hasieran Beko kaleko era horretako eraikinak behera bota ziren eta, apurka-apurka, antzinako tankerako beste eraikin batzuk ere bota eta berriak sortu ziren. Ondorioz, gaur egun ikus ditzakegun eraikinak nahiko modernoak direla esan behar da.
2- Urigunea: Herrian zehar ibilbidea eginez gero, baserritik XX. mendeko etxera egon den bilakaera ikusteko aukera ematen digu; Arnagatik (baserritik kaleko etxebizitzara egon den aldaketaren erakusgarri) erdiguneko plazetako etxebizitzetarako bilakaera hain zuzen ere. Herriko etxea Araluzek eraiki zuen 1927an Castroko Leonardo Rucabadoren proposamenei jarraituta. Udaletxea eraiki zuen, neokantabrismoaren eragina duen eraikina, erdiko dorreari amaiera ematen dioten garitoietan eta berorren inguruko ezproietan ikus daitekeenez. Euskal udaletxeen oso ezaugarri ohikoa da erdi-puntuko arkudun ataripe zabala, eta dorrearen alboetako bilbadura adreilua. Ukitu gotiko eta barrokoak ere badaude agerian, batez ere apainduretan.
Plazan bertan XVIII. mendetik honantz eraikitako etxeen adibideak ditugu, nahiz eta erdigunea XIX mendean zehar sortu zen. Gune publiko nagusi bi daude: Foruen enparantza (lege zaharren ikurra, topaleku eta merkatu-gunea mendeetan) eta Matxin deritzan plaza (antzinako kortsarioaren oroimenezko izena). Guneok estilo neoklasiko, neoeuskaldun edo neokantabroko eraikin batzuk dituzte inguruan, kasu baterako, Udaletxea, Agirre Jauregia (XVIII), Foruen enparantzako eraikinak (erabilera publikorako pentsatu ziren ataripeak dituzten eraikinak), Agirre Jauregiaren aurreko etxea (herrian Jai Alai izenez ezaguna dena) eta Leon Arruzaren etxea deritzana.
3- Beste eraikin batzuk: Urgoiti palazioa XVII mendeko jauregi ederra da. Hasiera baten Galdakaon zegoen kokatuta, baina harriz harri ekarri zuten bertora. Arrituganen daukagu kokatuta, Berreaga mendiaren ondoan. Eraikin hau ere Mungiaren monumentu-ondasunenetako bat da.
Larraurira, antzinako udatiarren ingurura hurreratuz gero, XIX mendeko jauretxeen adibide ederrak ikusi ahal izango ditugu.
Estilo eklektikoko eredu arkitektoniko horretako eraikin interesgarriak aurkituko ditugu Larraurin. XIX mendearen bigarren erdialdean, euren bizi-statusa erakutsi nahian, burgesia mailan ohikoa bihurtu zen Bizkaian ur-sendagarriak hartzea. Hori dela eta, Larrauriko urak lagun askok eta askok bisitatu zituen, eta hasieran bisitariek ostatu bainuetxean hartzen bazuten ere, laster hasi ziren inguruetan jauregitxoak eraikitzen.
Eurotako batzuk desagertuta daude, baina oraindik ere badaude Larraurin sasoi hartako eraikinen adibideak; esate baterako, Don Alupioren txaleta (ukitu neobarroko frantsesa duen jauregitxoa), Villa Tánger (eredu ingelesaren eta neokantabrikotasunaren arteko eredua) eta Villa Justina (teilatu pikoetan eta teilatu-hegaletan iparraldeko tankera erakusten duena).
-Arkitektura erlijiosoa:
1- San Pedro eliza: XII. mendean bazegoen oraingo San Pedro eliza. Butroetarrak eta herritarrak nahaste eta borroka ugari eduki zituzten elizaren jabetza zala-eta. XVI. mendean hasi ziren erretaula egiten, baina obraren adjudikazioaren kontrako erreklamazioak lehenengo eta Bizkaiko Izurrite Baltzak gero, atzeratu zituen obrak. San Pedro eliza txarto zegoenez, XVII. mendean obretan hasi eta ganga osoa jausi zen. 36ko gerran eliza erre egin zuten, gerra ostean(l940) konpondu zutelarik.
2- Andra Mari eliza: eliza hau ere, Butroetarren era herritarren arteko burruken artean egon zen. Urtetan guztiz hondatuta egon zen XVIII. mendean berria egin zuten arte. Jose de Zaylordak (musikari, alkimista, astrologoa, teologoa... eta ez arkitektoa) zuzendu zuen obra. 1848an berriro berriztatu eta zabaldu egin zuten. Gaur egunean (eliza berriztatu ibili ostean), hormak kontserbatu dira, herri-plaza bihurtu delarik. Agerian dagoan gauza bakarra harlanduzko aurreko aldea (XIX.eko neoklasikoa) eta atzeko aldea dira bao edo hutsarte batzuekaz.
3- Billelako San Andres baseliza: Birle auzoan kokatzen den solairu heptagonal (7 alde) eta ez erregularreko baseliza dugu hau, agiriko harlangaitzezko hormak fatxada ematen diotelarik. Erdian dorre bat izango due non kanpaia kokatu egiten da, alboetan akrotera bi eta gailurrean zementozko gurutzea dituelarik.
-14:30
Behin Mungia herriaren bazterrak eta eraikin nagusiak bisitatu ditugula, bazkaltzeko ordua iritsiko zaigu.
Egia esateko bertako jatetxerik ez dut ezagutzen, beraz ezin izango dut beste sarreretan bezala inolako gomendiorik eman. Hala ere, nahiko lagungarria izan daitekeen lista bat utziko dizuet, non herriko jatetxe desberdinak agertuko diren, bakoitzan zer nolako bazkariak eskeintzen dituzten jarrita dagoelarik.
Bazkaltzeko lekuak
Butroi gaztelua eta bere inguruak ezagutu ditugula, Mungia herrira gerturatuko gara. Hauxe Bizkaiko barrualdeko udalerria eta Mungialdeko eskualdeko hiriburua da. 16.000 inguruko biztanle dituelarik.
Zer ikusi Mungian?
-Arkitektura zibila:
1- Torrebillela: Mungiako arkitektura zibilaz hitz egiten badugu, ahaztu ezinekoa da bertako eraikinik esanguratsuenetakoa, hots,Torrebillela. Erdi Aroan dauka sorrera eta gaur arte iraun du, nahiz eta aldaketa ugari izan dituen.
Billela familia izen bereko auzoan kokatu zen hasiera baten, baina XIV mendearen amaierarako joanda zeuden bertara.
Eraikinak aldaketa asko izan ditu gaur egunera arte, baina badirudi hasierako eraikina harrizko dorre bakuna zela, apaindurarik gabekoa eta bai babesteko eta bai bizitzeko erabiliko ziren 5 solairukoa altueran.
XV mendearen amaieran eta XVI.aren hasieran izan zuen lehen aldaketa, baina ez zuen bloke trinkoaren itxura galdu. Almena eta merloidun frisoa zeukan amaieran eta horiek lau uretako teilatuari eusten zioten. Eraikin osoaren inguruan harresi txiki bat zegoen.
1852an aldaketa handia jasan zuen eta gaur ezagutzen dugun eraikinera etorri zen. 2006an azken aldaketa egin zitzaion eta horren bitartez teilatuak jarri ziren atzera. Antzinako Billelatarren eremu honek udalaren kultura-zerbitzuak eskaintzen ditu gaur egunean.
Erdi Aroan erdigunean gure herrian izan ziren gainerako eraikinetatik ez da ezer lotzen; izan ere, 80ko hamarkadaren hasieran Beko kaleko era horretako eraikinak behera bota ziren eta, apurka-apurka, antzinako tankerako beste eraikin batzuk ere bota eta berriak sortu ziren. Ondorioz, gaur egun ikus ditzakegun eraikinak nahiko modernoak direla esan behar da.
2- Urigunea: Herrian zehar ibilbidea eginez gero, baserritik XX. mendeko etxera egon den bilakaera ikusteko aukera ematen digu; Arnagatik (baserritik kaleko etxebizitzara egon den aldaketaren erakusgarri) erdiguneko plazetako etxebizitzetarako bilakaera hain zuzen ere. Herriko etxea Araluzek eraiki zuen 1927an Castroko Leonardo Rucabadoren proposamenei jarraituta. Udaletxea eraiki zuen, neokantabrismoaren eragina duen eraikina, erdiko dorreari amaiera ematen dioten garitoietan eta berorren inguruko ezproietan ikus daitekeenez. Euskal udaletxeen oso ezaugarri ohikoa da erdi-puntuko arkudun ataripe zabala, eta dorrearen alboetako bilbadura adreilua. Ukitu gotiko eta barrokoak ere badaude agerian, batez ere apainduretan.
Plazan bertan XVIII. mendetik honantz eraikitako etxeen adibideak ditugu, nahiz eta erdigunea XIX mendean zehar sortu zen. Gune publiko nagusi bi daude: Foruen enparantza (lege zaharren ikurra, topaleku eta merkatu-gunea mendeetan) eta Matxin deritzan plaza (antzinako kortsarioaren oroimenezko izena). Guneok estilo neoklasiko, neoeuskaldun edo neokantabroko eraikin batzuk dituzte inguruan, kasu baterako, Udaletxea, Agirre Jauregia (XVIII), Foruen enparantzako eraikinak (erabilera publikorako pentsatu ziren ataripeak dituzten eraikinak), Agirre Jauregiaren aurreko etxea (herrian Jai Alai izenez ezaguna dena) eta Leon Arruzaren etxea deritzana.
3- Beste eraikin batzuk: Urgoiti palazioa XVII mendeko jauregi ederra da. Hasiera baten Galdakaon zegoen kokatuta, baina harriz harri ekarri zuten bertora. Arrituganen daukagu kokatuta, Berreaga mendiaren ondoan. Eraikin hau ere Mungiaren monumentu-ondasunenetako bat da.
Larraurira, antzinako udatiarren ingurura hurreratuz gero, XIX mendeko jauretxeen adibide ederrak ikusi ahal izango ditugu.
Estilo eklektikoko eredu arkitektoniko horretako eraikin interesgarriak aurkituko ditugu Larraurin. XIX mendearen bigarren erdialdean, euren bizi-statusa erakutsi nahian, burgesia mailan ohikoa bihurtu zen Bizkaian ur-sendagarriak hartzea. Hori dela eta, Larrauriko urak lagun askok eta askok bisitatu zituen, eta hasieran bisitariek ostatu bainuetxean hartzen bazuten ere, laster hasi ziren inguruetan jauregitxoak eraikitzen.
Eurotako batzuk desagertuta daude, baina oraindik ere badaude Larraurin sasoi hartako eraikinen adibideak; esate baterako, Don Alupioren txaleta (ukitu neobarroko frantsesa duen jauregitxoa), Villa Tánger (eredu ingelesaren eta neokantabrikotasunaren arteko eredua) eta Villa Justina (teilatu pikoetan eta teilatu-hegaletan iparraldeko tankera erakusten duena).
-Arkitektura erlijiosoa:
1- San Pedro eliza: XII. mendean bazegoen oraingo San Pedro eliza. Butroetarrak eta herritarrak nahaste eta borroka ugari eduki zituzten elizaren jabetza zala-eta. XVI. mendean hasi ziren erretaula egiten, baina obraren adjudikazioaren kontrako erreklamazioak lehenengo eta Bizkaiko Izurrite Baltzak gero, atzeratu zituen obrak. San Pedro eliza txarto zegoenez, XVII. mendean obretan hasi eta ganga osoa jausi zen. 36ko gerran eliza erre egin zuten, gerra ostean(l940) konpondu zutelarik.
2- Andra Mari eliza: eliza hau ere, Butroetarren era herritarren arteko burruken artean egon zen. Urtetan guztiz hondatuta egon zen XVIII. mendean berria egin zuten arte. Jose de Zaylordak (musikari, alkimista, astrologoa, teologoa... eta ez arkitektoa) zuzendu zuen obra. 1848an berriro berriztatu eta zabaldu egin zuten. Gaur egunean (eliza berriztatu ibili ostean), hormak kontserbatu dira, herri-plaza bihurtu delarik. Agerian dagoan gauza bakarra harlanduzko aurreko aldea (XIX.eko neoklasikoa) eta atzeko aldea dira bao edo hutsarte batzuekaz.
3- Billelako San Andres baseliza: Birle auzoan kokatzen den solairu heptagonal (7 alde) eta ez erregularreko baseliza dugu hau, agiriko harlangaitzezko hormak fatxada ematen diotelarik. Erdian dorre bat izango due non kanpaia kokatu egiten da, alboetan akrotera bi eta gailurrean zementozko gurutzea dituelarik.
-14:30
Behin Mungia herriaren bazterrak eta eraikin nagusiak bisitatu ditugula, bazkaltzeko ordua iritsiko zaigu.
Egia esateko bertako jatetxerik ez dut ezagutzen, beraz ezin izango dut beste sarreretan bezala inolako gomendiorik eman. Hala ere, nahiko lagungarria izan daitekeen lista bat utziko dizuet, non herriko jatetxe desberdinak agertuko diren, bakoitzan zer nolako bazkariak eskeintzen dituzten jarrita dagoelarik.
Bazkaltzeko lekuak
No hay comentarios:
Publicar un comentario